Türkiye-Rusya münasebetleri tarihinin en büyük projesi olan Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) iş gücü hacmiyle de dünyanın en büyük projelerinden biri. Mersin’in Gülnar ilçesinde Rusya Devlet Nükleer Güç Kuruluşu Rosatom tarafından inşa edilen Akkuyu NGS alanında Türk tedarikçiler inşaat sürecinin yanı sıra nükleer güvenlikle ilgili olmayan makine ve ekipmanların üretim sürecinde yer alıyor. 550 bin kesimden oluşacak Akkuyu’da, türbin kısmındaki destekleyici ve soğutucu gereçler, pompalar, basınç kapları, vanalar ve kablolar üzere çok sayıda ekipman ve materyal Türk firmalarından karşılanıyor.
Akkuyu NGS’nin Türk firmalarına nükleer güç dalında ’know-how’ yani teknik bilgi ve birikimi oluşturduğu, yakın gelecekte nükleer alanda ihracatçı noktasına gelinebileceğine dikkat çekiliyor. Uzmanlara nazaran ise Türkiye’nin birinci nükleer santrali çalışmak isteyen ve gelişmeye açık olan tüm şirketler için uzun ve fırsatlarla dolu nükleer teknoloji seyahatinin da başlangıcı. Nükleer Güç Yüksek Mühendisi Korcan Kayrın, toplam 20 milyar dolarla Türkiye’ye tek kalemde yapılan en büyük yatırım olan Akkuyu NGS’nin yerli firmalar için çok değerli fırsatları barındırdığını söyledi. Kayrın, “Yerlileştirme potansiyelinin tüm işlerin yüzde 40’ı olacağı öngörülüyor. Yerlileştirme maksadı de 5,9 milyar dolardan 6,5 milyar dolara çıkarılmış durumda. Bu durumun Akkuyu NGS’nin çarpan tesiri ile yalnızca yerelleştirme sayesinde uzun vadede Türkiye iktisadına 20-25 milyar dolar gelir kazandıracağını söyleyebiliriz” dedi.
“Projede inşaat süreci, ekipman üretimi ve gereç tedariki konusunda yerli tedarikçilerle çalışılması için nükleer endüstriciler dahil tüm taraflar özel bir efor harcıyor” diyen Kayrın, bilhassa bu periyotta bunun göz arkası edilmemesi gerektiğinin altını çizdi.
Nükleer iktisat büyüyor
Yerli firmaların Akkuyu NGS’den aldığı hissenin her geçen gün arttığının görülmemesinin imkansız olduğuna dikkat çeken Kayrın “Şu ana kadar 3,2 milyar dolardan fazla sipariş mukaveleye bağlanmış durumda. Projede yer alan ve sayıları şimdiden 400’ü aşan yerli firmalara da her geçen gün yenileri eklenmeye devam ediyor” formunda konuştu.
Nükleer dalda tedarikçi olmak için pek çok kriter bulunduğuna dikkat çeken Kayrın, “Nükleer kesime özel mühendislik ve gereç teknolojilerinin geliştirilmesinde Türk firmalarının teşebbüsçü ruhu çok etkileyici. Nükleer iktisat Türkiye’de büyümeye devam ediyor, Türk şirketleri de know-how kazanıyor. Pek çok alanda çalışan Türk şirketlerinin nükleere ilgisi çok büyük” diye konuştu.
Akkuyu NGS ’know-how’ oluşmasını sağlıyor
Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK) tarafından ‘Nükleer Tesisler için Ekipman Tedarik Sürecine ve İmalatçıların Onaylanmasına ait Yönetmelik’ çerçevesinde imalatçı onayı verildiğini tabir eden Kayrın, “14 Türk firmasının nükleerde imalatçı olmak için NDK’dan gerekli belgeyi aldığını ve bu standartları sağladığını görüyoruz. Yerli müracaatların sayısı da gün geçtikçe de artıyor. Yani yeni müracaatlar da yolda. Bunlar ülkenin nükleer teknoloji geleceği için çok değerli. Çok sayıda kendi alanlarında kıymetli Türk firması projede vazife alıyor. Nükleer santrale ekipman üretiyor, gereç üretiyor. Ve en kıymetlisi nasıl üretileceğini öğreniyor, teknik kapasitesini büyütüyor. Nükleer güç santraline eser tedariki üreticisi olma yetkinliğini kazanan firmaların gayeleri büyüdü. Avrupa, Rusya dahi dünyadaki tüm nükleer santral projelerinde iş alabileceklerini düşünüyorlar. Akkuyu nükleer hem istihdama katkı yapıyor hem de nükleer güç kesiminde ’know-how’ oluşmasını sağlıyor” tabirlerini kullandı.
Çok sayıda ekipman ve eser Türkiye’den
Akkuyu NGS projesinde yerli eser kullanımının da süratle arttığının altını çizen Kayrın, açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Akkuyu NGS projesi yüksek güvenlik standartlarıyla hayata geçirilen bir proje. Bu projeye yerli firmaların dahil edilmesi ve bu firmaların üretimdeki yetkinliklerini her geçen gün artırmaları ülkemize nükleer teknoloji transferi sağlıyor. Güç ünitelerinin nükleer güvenlik ile ilgili ana ekipmanları Rusya’da üretiliyor. Fakat santralde vanalardan borulara, depolama tanklarından donatı çeliklerine ve farklı yapı materyallerine kadar pek çok ekipman Türk üreticilerden temin ediliyor. Kablolar, ısı-su yalıtım materyalleri, kablo tavaları, yapı gereçleri, yangına sağlam eserler, boya ve kaplamalar, tuğla eserleri, paslanmaz çelik materyalleri üzere eserlerde de Türk sanayicisi var. Akkuyu sayesinde Türk firmaları nükleer alanda hangi malzemeyi nasıl üretmesi gerektiği konusunda değer biçilmez bir tecrübe kazanıyor. Projeye dahil olan Türk şirketlerinin sayısının artması kadar yapılan işin niteliği de değerli. Firmalarımızın tecrübesi arttıkça daha üst güvenlik sınıflarında ekipmanlar üretmeye başlıyor. Güvenlik sınıfı 4 olan ekipmanlar için birçok yerli firmamız nükleer sanayi ve iktisada takviye vermeye devam ederken, güvenlik sınıfı 3 ve üstü olan ekipmanlar için de kıymetli misyonlar alan yerli firmalarımız olmaya başladı. Yani artık kablolar, basınç tankları ve ısı ölçerlerin yanı sıra basınçlı tanklar, buhar kazanı donanımları ve besleme suyu ana pompaları üzere daha kritik ehemmiyete sahip ekipmanlar da Türk firmaları tarafından üretilebiliyor.”
Akkuyu projesinde işlerin süratle sürdüğünü, yeni Türk firmalarının da alanda vazife almak için hazırlıklarına devam ettiğine dikkat çeken Kayrın, “Yeni firmaların projeye katılması için yapılan ihaleler de sürat kesmeden sürüyor. Son 1-2 ay içinde yaklaşık 40 milyon dolar fiyatındaki ihaleler sonlandırıldı ve yeni yerli firmalar projeye dahil oldu. İnşaat sürdükçe ihaleler de devam edecek ve projedeki yerlileşme kapasitesi için belirlenen gayeye ulaşılacak” dedi.
Türk nükleer güç sanayisi oluşuyor
Yerli firmaların nükleer ekipmanların üretim sürecini üstlenerek nükleer teknoloji transferinde kıymetli bir yol kat ettiğini belirten Kayrın, “Bu gelecekte Türkiye’nin kendi nükleer güç sanayisini oluşturabilmesine yardımcı olacaktır. Bu sayede Türk şirketleri hem yurt dışında yapılacak başka nükleer santral projelerinde yer alacak birikimi elde edebiliyor hem de Türkiye’de yapılması planlanan 2’nci ve 3’üncü nükleer santraller için yetkinlik kazanıyor. Santralin inşasının başladığı birinci yıllardaki birikim ile şu an ortasında büyük bir fark var. Akkuyu’nun şu an dünyanın en büyük NGS inşaatı pozisyonunda olması. Münasebetiyle bu durum hem nükleer güç dalında hem de onu destekleyen alt kesimlerde yerli teknolojilerin gelişmesine ve yerli üretim kapasitelerinin artmasında kıymetli bir rol oynuyor” diye konuştu.
