Adana’nın Kurtuluşu’nun 100.Yıl Kutlamaları çerçevesinde Osmanlı ve Genelkurmay arşivlerinde bulunan ‘gizlidir’ başlıklı dokümanlara ulaşıldı. Osmanlı’dan Cumhuriyete uzanan yıllarda Çukurova coğrafyasında yaşanan değerli tarihi olaylarla ilgili bilgiler Adana Valisi Süleyman Elban’ın da dayanakları ile “Bir Destandır Adana’nın Kurtuluşu” ismi altında kitap olarak yayınlandı.
Tarihçi Müellif Cezmi Yurtsever’in kaleme aldığı kitapta, Osmanlı’nın son vakitlerinde Çukurova ve etrafında yaşanan kıymetli olaylarla ilgili olarak 1895 yılında tutsak edilen 414 Osmanlı askerinin Maraş Zeytun’da Ermeni bayan militanlar tarafından yırtıcı bir formda öldürülmesi, 1909 yılı Nisan ayında Adana’da yaşanan iç savaşın çıkmasında ve kentin harabeye dönmesinden sorumlu tutulan Ermeni Papaz Muşeg’in bilinmeyen raporu, 1915 olaylarında 700 bin Türk yurttaşının toplu göç yapması ile ilgili harita, Osmanlı Arşivinde bulunan Ermenice basılmış nüfus haritalarında 1.5 milyon Ermeni’nin soykırıma uğradığı görüşlerinin yanlışsız olmadığını gösterir bilgi ve dokümanlara de yer veriliyor. Zımnî dokümanlardan elde edilen bilgilerle 1915 yılında yaşanan tehcir olayında Türkleri soykırım yapmakla suçlayan çevrelerin tarih görüşleri sorgulanıyor ve eleştiriliyor.
Genelkurmay ATASE Arşivinde bulunan 1918 yılı kasım ayı içinde Mustafa Kemal Paşa imzalı bâtın evraklara nazaran 5 Kasım 1918 tarihinde işgal için İskenderun Limanına yanaşan İngiliz gemisine ateş açılması buyruğu verildiği ve bir geminin batırıldığı ortaya çıktı. Türk Kurtuluş Savaşında düşman işgaline direnişin de birinci kurşun olayıdır.
Adana Valisi Celal Bey’in istihbarat teşkilatı kurması
Fransız işgal günlerinde Aralık 1919-Mayıs 1920 tarihlerinde Osmanlı Hükümeti tarafından Adana Valisi olarak görevlendirilen Celal Bey’in, Valilikte Telgrafçı Hasan vasıtası ile istihbarat teşkilatı kurduğu, resmi yazışmaların dışında hem Osmanlı ve hem de TBMM Hükümeti’ne çok gizi bilgileri ulaştırdığı ortaya çıkıyor. Yayınlanan 38 bilinmeyen evrakta Kadirli Müftüsü Osman Nuri Efendi’nin Ulucami’de Cuma namazında fetva okuyarak Kuvayı Milliye’ye dayanak vermesi, kent yakınlarında 15 kuyuda öldürülen Türk sivillerin cesetlerinin bulunduğu, Taşköprü başında 12 Türk ırmak gemicisinin kurşuna dizilmesi, Ermeni silahlı güçlerinin yaptığı hukuk tanımaz katliamlar hakkında bilgiler veriliyor.
ASALA’nın bilinmeyen şifreleri çözülüyor
Adana Valiliğinin dayanakları ile yayınlanan kitapta yer alan saklı dokümanlardan elde edilen bilgilere nazaran, 10 Kasım 1919 tarihinde Valilikte Sekreter olarak çalışan Kemal Bey’in makamında öldürülmesi olayına ismi karışan Ermeni milisler içinde bulunan Mıgırdıç Yanıkyan, ortadan geçen yıllar sonra 1973 yılında ABD Kaliforniya’da bir otelde Türk diplomatlar Bahadır Demir ve Mehmet Baydar’ın öldürülmesi olayının da faili. Yanıkyan, bu hareketi Ermeni ASALA terör örgütü ismine gerçekleştirdi.
Cezmi Yurtsever kitapla ilgili, “Adana Valiliğinin takviyeleri ile yayınlanan Türk arşivlerinden zımnî dokümanlara yer verilen Bir Destandır Adana’nın Kurtuluşu kitabı hususa ilgi duyan herkes için temel bir kaynaktır. Çalışmalarımıza dayanak veren saygıdeğer Adana Valisi Süleyman Elban ve ilgili kuruluşlara teşekkür ederim” dedi.
